Notaris beoordeelt wilsbekwaamheid vooral door eigen waarneming
Als een vrouw op hoge leeftijd haar testament verandert, zijn de kinderen ontstemd. Heeft de notaris wel voldoende gedaan om te onderzoeken of zij wilsbekwaam was?
Een notaris wordt verweten dat hij bij de totstandkoming van een testament niet zorgvuldig heeft gehandeld. Dit testament week namelijk erg af van een eerder testament, dat slechts drie maanden daarvoor was opgemaakt. Eigenlijk was de notaris niet onpartijdig, aldus de dochter.
Deze kwestie speelde in een gezin waar eerst de vader overlijdt. Er ontstaat discussie over zijn testament, wat volgens de kinderen (drie dochters en een zoon) ‘ongelijke vermogensverschuivingen’ tot gevolg heeft. Moeder en de kinderen spreken hierover bij de notaris. Enige tijd later maakt de moeder, ten overstaan van de notaris, haar testament op. Hierin benoemt zij de dochters tot erfgenaam en legateert zij haar woonhuis aan de zoon. Drie maanden later maakt de moeder opnieuw een testament op, ten overstaan van dezelfde notaris. In dat (tweede) testament benoemt zij haar zoon tot enig erfgenaam en legateert zij aan haar dochters een geldbedrag. Een dochter begint hierover een procedure die uiteindelijk belandt bij het Gerechtshof Amsterdam. Op dat moment is de moeder al overleden.
Niet onpartijdig
De dochter verwijt de notaris dat hij bij de totstandkoming van het tweede testament niet zorgvuldig heeft gehandeld. Dit testament week erg af van het eerste. In dat eerste testament uitte de moeder de uitdrukkelijke wens om de ongelijkheid tussen de kinderen te corrigeren, maar dat is met het tweede testament weer volledig teniet gedaan. Eigenlijk was de notaris niet onpartijdig, aldus de dochter.
Wilsbekwaamheid
De notaris bestrijdt dat. Bij het eerste testament vroeg hij aan een onafhankelijke arts een medische verklaring over de geestestoestand van de moeder – zij was toen immers al 85 jaar. Drie maanden later nam zij zelf het initiatief om het testament te veranderen. Dat verbaasde de notaris niet: de wijzigingen waren in lijn met het familie-overleg op zijn kantoor (na het overlijden van de vader) en stemde overeen met de testamenten die zij en haar overleden man hadden opgesteld. Hij heeft een uur, onder vier ogen, met de moeder gesproken. Zij gaf duidelijk blijk van haar wil en antwoordde consistent op vragen van de notaris. Hij realiseerde zich dat het tweede testament voor onrust binnen het gezin zou kunnen zorgen, maar dat was voor hem geen reden het testament niet te passeren. Hij had geen reden om te twijfelen aan de wilsbekwaamheid van moeder. Drie maanden daarvoor was al een geneeskundige verklaring afgegeven die iedere twijfel daarover wegnam. Nog meer onderzoek naar de wilsbekwaamheid van moeder was volgens de notaris niet nodig, zeker nu hij op basis van zijn eigen waarneming daarvoor geen redenen zag.
Eigen waarneming
Dat is in lijn met de vaste rechtspraak: bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een cliënt moet de notaris primair uitgaan van zijn eigen waarneming. Pas bij gerede twijfel aan de wilsbekwaamheid moet hij verder onderzoek doen. Deze notaris was voldoende zorgvuldig: hij heeft uitgebreid met de moeder gesproken, zij was consistent in haar wensen. Dat het laatste testament sterk afweek van het eerdere testament wil niet zeggen dat haar wilsbekwaamheid gebrekkig was.
Medische verklaring
Dat de notaris niet bekend was met een diagnose ‘beginnende dementie’ in het zorgplan van moeder, leidt niet tot een algeheel onvermogen de wil te bepalen. De notaris heeft mogen vertrouwen op de medische verklaring, die enkele maanden voor het passeren van het laatste testament, op verzoek van de notaris, door een onafhankelijk arts is afgegeven. De notaris heeft niet onzorgvuldig gehandeld, en dat hij partijdig zou zijn geweest, heeft de dochter niet aangetoond.
Bron: Uitspraak Gerechtshof Amsterdam | jurisprudentie | 21-08-2023
Wilt u meer informatie over familierecht of erfrecht of heeft u een vraag over het onderwerp van dit artikel, neemt u dan contact op met Francesco van der Linden. Ook kunt u ons contactformulier invullen, dan nemen wij zo spoedig mogelijk contact met u op.
